Rak jajnika

Co to jest rak jajnika?

W skład żeńskiego układu rozrodczego wchodzi kilka ważnych narządów:

• jajniki – narządy przechowujące i uwalniające komórki jajowe kobiety,
• macica – narząd o gruszkowatym kształcie, w którym kobieta w ciąży nosi dziecko,
• jajowody – przewody łączące jajniki z macicą. 

Rak jajnika to rodzaj nowotworu, który wywodzi się z komórek znajdujących się wewnątrz i wokół jajników i jajowodów. Istnieje wiele różnych rodzajów nowotworów jajnika, które są wyróżniane w zależności od rodzajów komórek i tkanek, z których się rozwijają.

Rak jajnika jest jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet. W 2018 r. rozpoznano go na całym świecie u prawie 300 tys. pacjentek. Rozwija się głównie u kobiet po menopauzie. Połowę zachorowań na nowotwory jajnika stwierdza się po 63 roku życia.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka jajnika?

Nie wiadomo dokładnie, dlaczego rak jajnika rozwija się u niektórych kobiet. Istnieją jednak pewne czynniki, o których wiadomo, że zwiększają prawdopodobieństwo rozwinięcia się tej choroby, zwane „czynnikami ryzyka”. Występowanie czynnika ryzyka u kobiety nie oznacza, że choroba na pewno się u niej rozwinie. Do czynników ryzyka zidentyfikowanych w przypadku raka jajnika należą m.in.: 

• wiek ponad 50 lat
• przebycie menopauzy
• rak jajnika u kogoś z rodziny
• odziedziczone nieprawidłowe geny (BRCA1/BRCA2)
• nadwaga
• endometrioza – stan, w którym tkanka podobna do tkanki wyściełającej macicę występuje w innych obszarach, np. w obrębie jajników i jajowodów
• palenie tytoniu
• cukrzyca
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej

Jakie są objawy raka jajnika?

Rak jajnika trudno jest wykryć, ponieważ jego objawy mogą być mylone z objawami częstszych problemów, takich jak zespół jelita drażliwego lub zespół napięcia przedmiesiączkowego. Przykładowo należy zwracać uwagę na następujące symptomy: 

• tały ból w obrębie brzucha lub miednicy,
• ciągłe wzdęcia,
• trudności ze spożywaniem posiłków/szybsze osiąganie uczucia pełności po jedzeniu,
• konieczność częstszego chodzenia do toalety,
• ból pleców,
• zmiany rytmu wypróżnień (np. biegunki lub zaparcia),
• uczucie dużego zmęczenia,
• niewyjaśnione chudnięcie.

Jak diagnozuje się raka jajnika?

W przypadku podejrzenia raka jajnika lekarz wykonuje badanie fizykalne i zleca badanie krwi w celu sprawdzenia, czy nie występuje zwiększone stężenie białka zwanego CA125, co może być wczesną oznaką rozwoju choroby. W razie wykrycia zwiększonego ponad normę stężenia białka CA125 lekarz może zlecić badanie USG brzucha i jajników w celu potwierdzenia rozpoznania [6]. Gdy zostanie potwierdzone, zostaną wykonane dalsze badania diagnostyczne, takie jak biopsje (polegające na pobraniu niewielkiego wycinka nowotworu), aby pomóc lekarzom w ustaleniu rodzaju, stadium zaawansowania i stopnia złośliwości raka jajnika (więcej informacji na ten temat podano poniżej). 

Jakie są rodzaje raka jajnika?

Istnieje kilka rodzajów raka jajnika, które różnią się wyglądem mikroskopowym. Pomaga to lekarzowi w dowiedzeniu się, z jakiego typu komórek zbudowany jest nowotwór; nazywa się to niekiedy jego „histologią”.  Istnieją 3 główne rodzaje nowotworów jajnika: 

• abłonkowy – występuje u około 90 na 100 chorych na nowotwory jajnika; rozwija się zazwyczaj u kobiet po 50 roku życia i rozpoczyna się w komórkach na powierzchni jajników;
• stromalny (z komórek podścieliska) – występuje u około 5 na 100 chorych; może się rozwijać u kobiet w każdym wieku i rozpoczyna się w komórkach wewnątrz jajników;
• germinalny (z komórek rozrodczych) – występuje u około 5 na 100 chorych na nowotwór jajnika; rozwija się zazwyczaj u młodszych kobiet i rozpoczyna się w komórkach rozrodczych.

Jakie są stadia zaawansowania raka jajnika?

Stadium zaawansowania nowotworu jajnika opisuje, gdzie on się znajduje i jak daleko rozprzestrzenił się na pobliskie tkanki i/lub w całym organizmie. 

• Stadium 1 – rak znajduje się tylko w jednym lub w obu jajnikach lub jajowodach i nie doszło do jego rozsiewu.
• Stadium 2 – rak znajduje się tylko w jednym lub w obu jajnikach lub jajowodach i doszło do jego rozsiewu do miednicy. Narządami miednicy są macica, pęcherz moczowy i odbytnica.
• Stadium 3 – rak rozprzestrzenił się poza miednicę – do brzucha lub węzłów chłonnych z tyłu brzucha.
• Stadium 4 – rak rozprzestrzenił się poza miednicę i brzuch do innych narządów, takich jak wątroba, śledziona lub płuca.

Jakie są stopnie złośliwości raka jajnika?

Stopień złośliwości raka jajnika opisuje, jak szybko będzie prawdopodobnie rosnąć i rozprzestrzeniać się po organizmie.

• Stopień 1 – komórki nowotworowe wyglądają podobnie do zdrowych komórek i istnieje mniejsze prawdopodobieństwo, że powrócą po leczeniu.
• Stopień 2 – komórki nowotworowe wyglądają inaczej niż zdrowe komórki i istnieje większe prawdopodobieństwo, że powrócą po leczeniu.
• Stopień 3 – komórki nowotworowe bardzo się różnią od zdrowych komórek i istnieje największe prawdopodobieństwo, że powrócą po leczeniu.

Jakie są dostępne możliwości leczenia nowotworów jajnika?

Najczęściej stosowanymi metodami leczenia nowotworów jajnika są operacja chirurgiczna (w celu usunięcia jak największej ilości tkanki nowotworowej) i chemioterapia (mająca na celu zabicie komórek nowotworowych). Leczenie różni się w zależności od rodzaju, stadium zaawansowania i stopnia złośliwości nowotworu jajnika, przy czym w różnych krajach są zatwierdzone trochę inne zasady postępowania.

W przypadku nowotworu jajnika w 1. stadium zaawansowania może być konieczna operacja. Jeśli nowotwór jest w jakimkolwiek innym stadium, najprawdopodobniej będzie potrzebna chemioterapia przed i/lub po operacji. O rodzajach stosowanego leczenia decyduje lekarz na podstawie wszystkich informacji medycznych.

Operacja chirurgiczna

W trakcie operacji chirurgicznej chirurdzy sprawdzą, czy doszło do rozsiewu nowotworu, aby się dowiedzieć, czy konieczne będzie dodatkowe leczenie po zabiegu. Następnie postarają się usunąć jak najwięcej tkanki nowotworowej, aby zapewnić jak najlepsze rokowanie i zmniejszyć prawdopodobieństwo nawrotu raka po leczeniu. Może to obejmować usunięcie niektórych narządów rozrodczych, w tym jajników, jajowodów, macicy i szyjki macicy. W przypadku rozsiewu nowotworu na inne narządy sprawdzą oni również możliwość usunięcia jak największej ilości tkanki nowotworowej również z tych narządów. 

Chemioterapia

Chemioterapia polega na podawaniu leków, które mają powstrzymać wzrost komórek nowotworowych. Jeśli nie jest możliwe usunięcie komórek nowotworowych podczas operacji chirurgicznej, może być konieczność zastosowania chemioterapii, aby je zniszczyć. Chemioterapia może polegać na podawaniu zestawu różnych leków, ponieważ czasem lepiej to działa niż podanie pojedynczego leku. Chemioterapia jest podawana w postaci kroplówki dożylnej, która trwa kilka godzin. Wymaga to regularnego zgłaszania się do szpitala lub poradni, przy czym o dokładnych terminach wizyt decyduje lekarz.  

W zależności od rodzaju i stadium zaawansowania raka jajnika oraz aktualnego etapu leczenia może zostać też zastosowana jedna z następujących metod leczenia, o ile jest dopuszczona w danym kraju:

• leczenie celowane – jest to rodzaj leczenia wykorzystującego leki chemiczne lub substancje biologiczne do zidentyfikowania i zniszczenia określonych rodzajów komórek raka z mniejszą szkodą dla komórek zdrowych,  
• leczenie hormonalne – leki hormonalne pomagają spowolnić lub zatrzymać rozrost komórek nowotworowych poprzez wyeliminowanie lub obniżenie stężenia pewnych hormonów w organizmie; zazwyczaj stosuje się je jedynie w leczeniu nowotworów stromalnych jajnika,
• radioterapia - polega na zastosowaniu promieniowania radioaktywnego skierowanego na nowotwór, aby zabić komórki nowotworowe; radioterapia jest stosowana w leczeniu nowotworów jajnika w nielicznych przypadkach.

Obecnie są opracowywane nowe metody leczenia nowotworów jajnika. Są prowadzone badania kliniczne oceniające nowe leki i porównujące je z tymi, które są dostępne i aktualnie stosowane. Osoby zainteresowane tematyką badań klinicznych lub wzięciem udziału w takim badaniu prosimy o kontakt z lekarzem lub zapraszamy na stronę dotyczącą badań klinicznych na platformie Roche Wiedza Pacjenta (https://wiedzapacjenta.roche.pl/pl/faq/what-is-a-clinical-trial.html).  

Jakie jest rokowanie u osoby z rakiem jajnika?

Rokowanie w nowotworach jajnika zależy od ich rodzaju, stadium zaawansowania i stopnia złośliwości w chwili początkowego rozpoznania. Informację na temat rokowania w indywidualnym przypadku można uzyskać od lekarza.

Przygotowane na podstawie ogólnodostępnych treści, aktualnych na dzień tworzenia materiałów.