Rak płuca 

Czym jest rak płuca? 

W zdrowych warunkach nasze komórki rosną i mnożą się w kontrolowany sposób. Czasami podczas podziału komórki może losowo dojść do mutacji (zmiany w DNA, która zapewnia instrukcje dotyczące tego, jak komórki powinny się zachowywać) lub innego szkodliwego uszkodzenia DNA. Zmiany te mogą powodować niekontrolowany wzrost i namnażanie komórek, prowadząc ostatecznie do utworzenia klastra nieprawidłowych komórek nowotworowych zwanych guzem. Gdy proces ten rozpoczyna się w płucach, może doprowadzić do rozwoju raka płuca.

Chociaż w przeszłości rak płuca był chorobą o zazwyczaj złym rokowaniu, trwają badania nad nowszymi lekami, które mogłyby zwiększyć szanse pacjentów z rakiem płuca na dłuższe życie. Wczesne badanie guzów pod kątem określonych zmian w DNA również zwiększa szanse na lepsze wyniki leczenia, ponieważ czasami pozwala lekarzom wybrać leki swoiście ukierunkowane na nowotwór.

Jakie są typy raka płuca?

Występuje więcej niż jeden typ raka płuca. Typ można zidentyfikować, oglądając pod mikroskopem próbkę komórek z guza. Typ nowotworu determinuje opcje leczenia dostępne dla danego pacjenta. Różne typy raka płuca można podzielić na 2 główne grupy.

Drobnokomórkowy rak płuca (DRP) jest bardzo szybko rozwijającym się typem raka płuca i jest zazwyczaj spowodowany paleniem tytoniu. Mniej więcej 1 na każde 10 zdiagnozowanych nowotworów płuc to DRP.

Niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP) to najczęściej występujący typ raka płuca. Mniej więcej 9 na każde 10 nowotworów płuc jest diagnozowanych jako NDRP. Istnieją trzy główne typy NDRP, których różnice można zaobserwować, oglądając próbkę komórek pod mikroskopem:

• Gruczolakorak powstaje w komórkach gruczołowych, które wyściełają drogi oddechowe i wytwarzają śluz.
• Rak płaskonabłonkowy rozwija się w płaskich komórkach pokrywających powierzchnię dróg oddechowych.
• Komórki raka wielkokomórkowego są duże i okrągłe, z dużymi jądrami komórkowymi (częścią komórki, która zawiera wszystkie informacje genetyczne) i nie jest jasne, w jakiego rodzaju komórkach powstają.

Jakie są opcje leczenia raka płuca?

Lekarz może zlecić badania próbki komórek nowotworowych pobranej z guza (w drodze biopsji). Rodzaj leczenia raka płuca będzie zależał od typu, stadium i od tego, czy komórki nowotworowe pacjenta wytwarzają duże ilości określonych białek. Poszczególne typy raka płuca można leczyć różnymi lekami i metodami, dlatego im więcej personel medyczny wie o typie raka płuca pacjenta, tym łatwiej jest mu dobrać odpowiednią terapię. Poniżej wymieniono główne metody leczenia raka płuca, przy czym wybór zależy od stopnia zaawansowania choroby.

Operacja – usunięcie tkanki nowotworowej, po którym może zostać podana chemioterapia w celu zniszczenia pozostałych komórek nowotworowych.

Terapia uzupełniająca lub neoadiuwantowa – terapia neoadiuwantowa jest podawana przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia guza. Leczenie uzupełniające jest często podawane po zabiegu chirurgicznym w celu uśmiercenia wszelkich pozostałych komórek nowotworowych i zmniejszenia ryzyka nawrotu nowotworu. Terapia uzupełniająca lub neoadiuwantowa może obejmować chemioterapię, radioterapię oraz leczenie biologiczne.

Chemioterapia – leki, które powstrzymują rozwój nowotworu poprzez uśmiercanie komórek nowotworowych lub powstrzymywanie ich podziału. W niektórych przypadkach chemioterapia jest kojarzona z radioterapią (chemioradioterapia).

Radioterapia – organizm jest wystawiany na promieniowanie, które uszkadza komórki nowotworowe i ostatecznie je uśmierca. Ten rodzaj terapii może być stosowany jako jedyna metoda leczenia nowotworu bądź przed operacją/chemioterapią lub po niej w celu usunięcia pozostałych komórek nowotworowych.

Terapia przeciwangiogenetyczna – angiogeneza oznacza wzrost naczyń krwionośnych. Angiogeneza guza to wzrost nowych naczyń krwionośnych, których nowotwór potrzebuje, aby przeżyć. Niektóre komórki nowotworowe wytwarzają białko zwane czynnikiem wzrostu nabłonka naczyń krwionośnych (ang. vascular endothelial growth factor, VEGF). Białko VEGF przyłącza się do komórek w naczyniach krwionośnych guza. Powoduje to wzrost naczyń krwionośnych, dzięki czemu nowotwór może się rozwijać. Terapia przeciwangiogenetyczna ma na celu powstrzymanie wzrostu nowych naczyń krwionośnych w guzie. Może spowolnić wzrost nowotworu, a czasem doprowadzić do jego zmniejszenia. 

Terapia celowana – terapia celowana to rodzaj leczenia, w którym wykorzystuje się leki lub inne substancje do identyfikacji i atakowania określonych typów komórek nowotworowych przy mniejszej szkodliwości dla prawidłowych komórek. Przykładami typów raka płuca, które można leczyć terapią celowaną, są:

NDRP z obecnością receptora EGFR – w trakcie diagnostyki lekarz może zlecić wykonanie badania, aby sprawdzić, czy u pacjenta z rakiem płuca stwierdza się obecność mutacji (zmiany) w genie EGFR; określa się go również jako NDRP EGFR-dodatni (EGFR+). U około 1 na 7 pacjentów z NDRP występuje NDRP EGFR-dodatni. EGFR (czyli receptor naskórkowego czynnika wzrostu, ang. epidermal growth factor receptor) jest białkiem, które znajduje się na powierzchni komórek, w tym w płucach. EGFR pomaga komórkom w prawidłowym wzroście i podziale. Po zmutowaniu gen EGFR jest stale aktywowany i wysyła zwiększone sygnały dotyczące przeżycia, co oznacza, że komórki mogą rosnąć zbyt szybko.

NDRP z obecnością receptorów ALK – lekarz może również zlecić wykonanie badania, które określi, czy rak płuca jest ALK-dodatni (ALK+). U około 1 na 20 pacjentów z NDRP występuje NDRP ALK-dodatni. ALK (inaczej kinaza chłoniaka anaplastycznego, ang. anaplastic lymphoma kinase) jest białkiem, które normalnie nie występuje w zdrowych komórkach płuc. W ALK+ NDRP gen ALK jest zmutowany (zmieniony) i zmiany te powodują produkcję białka ALK, które zwiększa wzrost komórek nowotworowych. Świadomość, że nowotwór jest ALK-dodatni, pomaga lekarzom planować leczenie przeciwnowotworowe z zastosowaniem leków ukierunkowanych swoiście na ALK. 

Rzadko zdarza się, aby guzy były dodatnie zarówno pod względem EGFR, jak i ALK.

Immunoterapia przeciwnowotworowa – pomaga układowi odpornościowemu pacjenta organizmu zwalczać nowotwór i może być stosowana jako alternatywa dla chemioterapii. Może być także skojarzona z chemioterapią lub zalecana po chemioterapii. Podczas gdy komórki odpornościowe są w stanie znaleźć i uśmiercić nieprawidłowe komórki, komórki nowotworowe mogą chronić się przed atakiem immunologicznym. Immunoterapia przeciwnowotworowa ma na celu pokonanie tej ochrony, aby komórki odpornościowe mogły znaleźć i zniszczyć komórki nowotworowe. Niektóre rodzaje immunoterapii przeciwnowotworowej stosowane w NDRP działają poprzez celowanie w białka zwane PD-L1 i PD-1. PD-L1 (ligand receptora programowanej śmierci 1, ang. programmed death ligand 1) jest białkiem, które zakłóca odpowiedź immunologiczną organizmu i może powstrzymać układ odpornościowy przed zwalczaniem nowotworu. Immunoterapie przeciwnowotworowe mogą być stosowane do blokowania aktywności PD-L1 w celu umożliwienia układowi odpornościowemu organizmu zniszczenia komórek nowotworowych.

Lekarz doradzi, jakie opcje leczenia są dostępne w zależności od typu raka płuca. Należy pamiętać, że niektóre z wymienionych leków na raka płuca działają tylko na guzy z określoną mutacją genetyczną (NDRP EGFR+ lub ALK+), dlatego część stosowanych terapii może być w danym wypadku nieodpowiednia.

Wiele terapii celowanych i immunoterapii przeciwnowotworowych stanowi przełom w badaniach i może nadal być poddawanych testom. Może to oznaczać, że obecnie leki są dostępne tylko w ramach badań klinicznych. Jeśli typ raka płuca nie odpowiada założeniom konkretnego badania klinicznego, nie można wziąć udziału w badaniu klinicznym. Lekarz będzie w stanie doradzić najlepsze podejście terapeutyczne, niezależnie od tego, czy będzie to leczenie, które zostało już zatwierdzone w przypadku danego typu raka płuca, czy też badanie kliniczne nowej terapii.