Rak jelita grubego

Czym jest rak jelita grubego?
Okrężnica i odbytnica stanowią część jelita grubego będące końcowym odcinkem układu pokarmowego. Rak jelita grubego rozwija się w okrężnicy lub odbytnicy. Lekarze mogą też nazywać raka jelita grubego „rakiem jelita” lub „rakiem odbytu”, zależnie od miejsca jego pojawienia się. [1] 

Rak jelita grubego zaczyna się, gdy komórki wyściełające ściany jelita grubego dzielą się za szybko a organizm nie może  kontrolować tego wzrostu. [2, 3] Dzieje się tak z powodu powstałych w tych komórkach defektów genetycznych.[4] Z takich nieprawidłowych, namnożonych komórek może powstać skupisko komórek nowotworowych zwane guzem.   [4]

Ponad 90% przypadków raka jelita grubego rozpoczyna się w wyściółce jelita grubego, [5]  tak zwanej śluzówce. Gruczolakoraki to najczęstrza postać raka jelita grubego.  [3] 

Innymi rodzajami nowotworów jelita grubego, są mięsaki i chłoniaki. Te rzadko występujące nowotwory jelita grubego leczy się inaczej niż gruczolakoraki.

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia raka jelita grubego?
Nie wiadomo dokładnie, co prowadzi do rozwoju raka jelita grubego, ale uważa się, że są określone czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby. 

Niektóre z nich to: [6]

• Spożywanie przetworzonego mięsa – przyczyna ponad 10% przypadków raka jelita w Wielkiej Brytanii.
• Palenie tytoniu.
• Picie alkoholu.
• Nadwaga – powoduje to 1 na 10 przypadków raka jelita grubego.

Jakie są objawy raka jelita grubego?
Objawy raka jelita grubego mogą się różnić u różnych chorych. Przykłady najczęstszych objawów to: [7]

• Krew w kale.
• Zmiany w wypróżnianiu się (np. biegunka lub zaparcia).
• Ból brzucha .
• Utrata masy ciała.

W jaki sposób rozpoznaje się raka jelita grubego?
Jeśli u pacjenta występują objawy sugerujące raka jelita grubego, lekarz przeprowadza badanie brzucha oraz  badanie per rectum (z łac. przez odbytnicę). Jest to jedna z podstawowych metod diagnostycznych, polegająca na tym, że lekarz bada palcem odbytnicę chorego. Taki rodzaj badania pozwala na rozpoznanie znacznej części zmian chorobowych zlokalizowanych w tej części jelita grubego.

Lekarz może również skierować pacjenta na badania endoskopowe (rektoskopię, sigmoidoskopię lub kolonoskopię). Kolonoskopia to badanie, umożliwiajace obejrzenie wnętrza całego jelita grubego przy użyciu dłuższego przewodu (kolonoskopu), który wprowadza się do jelita przez odbyt. Podczas badań endoskopowych lekarz może obejrzeć od wewnątrz ścianę jelita, a także pobrać wycinki śluzówki do dalszej analizy (badania histopatologiczne), a także wykonywać takie zabiegi, jak np. usuwanie polipów, tamowanie krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W pewnych przypadkach konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej.

Jakie są stadia raka jelita grubego?
W przypadku rozpoznania raka jelita grubego przeprowadza się dodatkowe badania, mające na celu ustalenie, czy rak zlokalizowany jest tylko w jelitach, czy też rozprzestrzenił się do okolicznych węzłów chłonnych i innych narządów (przerzuty). Na podstawie uzyskanych wyników ocenia się stadium choroby. [8,9]

Guz ograniczony do jelita może być określany mianem raka „we wczesnym stadium” i zwykle jest usuwany chirurgicznie. Jeśli nowotwór rozprzestrzenił się do innych narządów określany jest mianem „zaawansowanego”. Rak jelita grubego najczęściej daje przerzuty do wątroby, ale również do  płuc czy mózgu. [9]

Jeśli u pacjenta rozpoznano zaawansowanego raka jelita grubego, jego szanse przeżycia przez 5 lat są dużo mniejsze, niż pacjenta z chorobą we wczesnym stadium. [10] Około 10% pacjentów z zaawansowanym rakiem jelita grubego przeżywa średnio 5 lat w porównaniu z około 90% pacjentów z chorobą we wczesnym stadium. [10]

Jakie są możliwości leczenia zaawansowanego raka jelita grubego?
Istnieje kilka opcji leczenia zaawansowanego raka jelita grubego. Ponieważ w tym stadium choroby w większości przypadków nie ma możliwości całkowitego wyleczenia, terapie te stosuje sie w celu spowolnienia rozwoju choroby i przedłużenia życia chorego [11].

Rodzaj leczenia, jakie otrzyma pacjent zależy od kilku czynników: [12]

• ogólny stan zdrowia,
• stopień zaawansowania choroby,
• rodzaj wcześniej stosowanych terapii.

Leczenie chirurgiczne [11]
Niektórzy pacjenci z zaawansowanym rakiem jelita grubego mogą być poddani operacji chirurgicznej. O wyborze tego sposobu leczenia decyduje lekarz prowadzący. Czasami  zabieg chirurgiczny musi być poprzedzony chemioterapią, którą stosuje się, aby zmniejszyć rozmiary guza i spowolnić przebieg choroby.

Chemioterapia [11]
Pacjenci z zaawansowanym rakiem jelita grubego zazwyczaj otrzymują chemioterapię. Istnieje wiele różnych leków tzw. chemioterapeutyków, jakie można stosować do leczenia zaawansowanego raka jelita grubego. Mechanizm ich działania polega na niszczeniu szybko rosnących komórek nowotworowych. Niektóre chemioterapeutyki są stosowane doustnie a inne moga być podawane tylko  dożylnie.

Terapie celowane [13]
Tak zwane terapie celowane mają za zadanie spowolnić przebieg choroby nowotworowej poprzez swoje wybiórcze działanie hamujące (z ang. inhibitory) aktywność pewnych czynników wpływających na rozwój nowotworów. Stosuje się je razem z chemioterapią, aby były skuteczniejsze w zwalczaniu choroby. [14] Są to m. in. inhibitory VEGF, EGFR oraz inhibitory kinazy tyrozynowej.

Inhibitory VEGF
Substancja, zwana VEGF to czynnik pobudzający wzrost nowych naczyń krwionośnych. Występuje on u zdrowych osób i bierze udział w różnych procesach fizjologicznych. Komórki nowotworowe wytwarzają znaczne ilości tego czynnika aby spowodować wzrost naczyń krwionośnych za pośrednictwem których do guza dostarczane są wraz z krwią substancje odżywcze i tlen, co sprzyja szybkiemu wzrostowi guza nowotworowego.Dlatego też inhibitory VEGF poprzez swoje działanie  hamują rozwój guza.

Inhibitory EGFR
EGFR to białko znajdujące się na powierzchni komórek. Jest ono odpowiedzialne m. innymi za proces ich podziału. Niektóre komórki raka jelita grubego mają na swojej powierzchni dużą ilość tej substancji, co umożliwia ich szybkie podziały, prowadzące do wzrostu nowotworu. Zahamowanie aktywności białka EGFR przez inhibitory EGFR może spowolnić wzrost raka. Konieczne jest wykonanie testu na oznaczenie ekspresji EGFR, celem sprawdzenia, czy u danego pacjenta zadziałają inhibitory EGFR. Ten rodzaj leczenia nie może być zastosowany u wszystkich pacjentów.

Inhibitory kinazy tyrozynowej
Kinazy tyrozynowe to substancje biorące udział w zdrowym organzmie w wielu procesach komórkowych. W  komórkach raka dochodzi do zmiany aktywności tych substancji  co prowadzi do niekontrolowanego wzrostu nowotworu.

Inhibitory kinazy tyrozynowej (TKI) są to leki, które łączą się z kinazami tyrozynowymi i  hamują w ten sposób przekazywanie przez nie sygnałów, warunkujacych dalsze podziały komórkowe, a tym samym wzrost nowotworu.

Immunoterapia [15]
Immunoterapia jest jedną z najnowszych opcji leczenia, znajdującą już zastosowanie w terapii  wielu nowotworów m.in. płuca, pęcherza i układu moczowego. Leki z tej grupy pobudzają układ odpornościowy chorego do zwalczania komórek nowotworowych. Obecnie prowadzone są badania kliniczne, które mają odpowiedzieć na pytanie czy można zastosować takie leczenie u chorych z zaawansowanym rakiem jelita grubego. 

Przygotowane na podstawie ogólnodostępnych treści, aktualnych na dzień tworzenia materiałów.