Choroba zapalna jelit (IBD)

Czym jest choroba zapalna jelit, inaczej IBD (ang. Inflammatory Bowel Disease)
Choroba zapalna jelit, inaczej IBD, powoduje stan zapalny przewodu pokarmowego. Stan zapalny to odpowiedź organizmu na uraz, infekcję lub podrażnienie i może powodować zaczerwienienie, obrzęk i ból. IBD to choroba przewlekła, co oznacza, że trwa przez całe życie. Choć nie ma obecnie na nią lekarstwa, istnieją terapie, które pomagają w kontrolowaniu IBD.

Istnieją dwa powszechne rodzaje IBD: choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego, inaczej UC (ang. Ulcerative Colitis). Ich objawy mogą się ze sobą pokrywać, lecz dotyczą one różnych części przewodu pokarmowego. 

Czym jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, inaczej UC (ang. Ulcerative Colitis), powoduje stan zapalny wyściółki jelita grubego na rozległym odcinku. Oprócz stanu zapalnego mogą też występować wrzody błony śluzowej, które mogą krwawić i produkować wydzielinę.

Istnieją różne rodzaje UC nazywane na podstawie obszaru zajęcia jelita grubego:

• zapalenie odbytnicy – dotyczy tylko odbytnicy.
• postać lewostronna – zapalenie odbytnicy i lewej części jelita grubego.
• postać rozległa – dotyczy całego jelita grubego. 

Czym jest choroba Leśniowskiego-Crohna?
Choroba Leśniowskiego-Crohna to rodzaj choroby zapalnej jelit występującej w dowolnej części jelit, ale najczęściej w części jelita cienkiego o nazwie jelito kręte lub w jelicie grubym. Inaczej niż w przypadku rozległego stanu zapalnego u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, stan zapalny u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna jest często punktowy, z występowaniem po drodze zdrowych obszarów. W przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna stan zapalny może się rozprzestrzeniać do głębokich warstw ścian jelita, inaczej niż w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, gdzie stan zapalny jest ograniczony do powierzchni ścian jelita. Czynna choroba Leśniowskiego-Crohna może wpływać na zdolność organizmu do trawienia pożywienia, wchłaniania składników odżywczych i usuwania produktów przemiany materii.

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia IBD?
Nie wiadomo co powoduje chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choć istnieje kilka połączonych ze sobą czynników ryzyka. Niektóre z nich to:

• Genetyka:
  • dziedziczenie genów, które predysponują osobę do rozwinięcia się choroby Leśniowskiego-Crohna.
  • Osoby, których bliski krewny (np.: rodzic, brat/siostra lub dziecko) ma chorobę Leśniowskiego-Crohna lub UC, są obciążeni większym ryzykiem rozwinięcia się tej choroby.
• Nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na bakterie jelitowe.
• Czynniki środowiskowe – w tym wirusy, bakterie, dieta, palenie tytoniu, stres i niektóre leki.
• Zamieszkiwanie obszarów zurbanizowanych (miasta i miasteczka) lub krajów bardziej rozwiniętych półkuli północnej.
• Rasa – IBD częściej występuje u rasy kaukaskiej.
• Wiek – IBD częściej występuje po raz pierwszy między 10 a 40 rokiem życia, ale może pojawić się w dowolnym wieku.

Jakie są objawy choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego?
Objawy podmiotowe obu chorób mogą się znacząco różnić wśród pacjentów, częściowo z powodu różnego nasilenia stanu zapalnego oraz miejsca jego występowania. W przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego może się zdarzyć, że objawy będą bardzo skąpe lub nie będą występować. Może się też zdarzyć, że choroba stanie się bardziej aktywna, a objawy nasilą się. Nazywa się to zaostrzeniem.

Najczęstsze objawy choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego obejmują krwawienie z odbytu (szczególnie w przypadku UC), ból brzucha, biegunkę, zmęczenie, ogólne złe samopoczucie, gorączkę, afty jamy ustnej, utratę apetytu, utratę masy ciała i niedokrwistość (zmniejszona liczba czerwonych krwinek).

Osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna mogą doświadczyć innych problemów, jak zwężenia lub przetoki. Zwężenia to zwężone części jelit z powodu tkanki bliznowatej na skutek wielokrotnych stanów zapalnych, które uległy zagojeniu. Przetoki to nieprawidłowe kanały lub przejścia powstające pomiędzy dwoma narządami wewnętrznymi lub na zewnątrz powierzchni ciała.

U osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego mogą pojawić się dziury (perforacje) w ścianie jelita w przypadku bardziej aktywnego zapalenia lub niedrożności, co może prowadzić do przeciekania zawartości jelita. Rzadkim i zagrażającym życiu powikłaniem UC jest ostre rozdęcie okrężnicy, czyli rozległe i ciężkie nagromadzenie się gazów jelitowych powodujące rozdęcie jelita, co grozi zakażeniem i wstrząsem.

Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego mogą też powodować problemy poza przewodem pokarmowym. Najczęstsze to:

• zapalenie stawów (artretyzm).
• Zapalenie i zaczerwienienie oczu.
• Pęcherze, zaczerwienienie i obrzęk płatów skóry.
• Afty jamy ustnej.
• Słabe kości (osteoporoza).
• Kamienie nerkowe.

W jaki sposób rozpoznaje się IBD?
Lekarz może podejrzewać IBD na podstawie objawów podmiotowych pacjenta. Badania, jakimi lekarz może się posłużyć do rozpoznania IBD, obejmują:

• Badanie krwi lub kału – stosowane rutynowo do oceny występowania stanu zapalnego w organizmie i czy jest on spowodowany określoną chorobą.
• Endoskopia – cienki przewód z kamerą wprowadzany do odbytu (aby obejrzeć odbytnicę i jelito grube) lub jamy ustnej (aby obejrzeć przełyk i żołądek). Endoskopię wykonuje się, jeśli wyniki badania krwi lub kału sugerują występowanie stanu zapalnego.
• Endoskopia kapsułkowa – pacjent połyka małą kapsułkę z kamerą i światełkiem, która fotografuje wnętrze przewodu pokarmowego. Stosowana rzadziej niż zwykła endoskopia. Może nie być odpowiednia dla niektórych pacjentów z powodu umiejscowienia choroby lub zwężenia jelit.
• Rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa i ultrasonografia – stosowane do oceny umiejscowienia i rozległości IBD, np.: czy występują przetoki.

Badania te trzeba będzie wykonywać regularnie, aby sprawdzać stan choroby i skuteczność leczenia.

Jakie są opcje leczenia IBD?
Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego to choroby przewlekłe, co oznacza, że występują przez całe życie i nie da się ich wyleczyć. Dostępne są terapie, które pozwalają na kontrolowanie objawów i stanu zapalnego. Celem leczenia jest kontrolowanie stanu zapalnego i wyeliminowanie objawów (uzyskanie remisji), a następnie utrzymanie stanu braku objawów dzięki regularnemu leczeniu pozwalającemu na kontrolowanie choroby (leczenie podtrzymujące).

Główną przyczyną objawów przy IBD jest stan zapalny, dlatego celem większości terapii jest jego ograniczenie. Chodzi tu o leki przeciwzapalne obejmujące kortykosteroidy, immunosupresanty i leki biologiczne. Pacjenci mogą też otrzymać lek wycelowany przeciwko określonym objawom, jak biegunka. Jeśli choroba u danej osoby jest wyjątkowo nasilona lub potrzebuje ona szybkiego działania, musi przyjmować jednocześnie więcej niż jeden lek. Nazywa się to leczeniem skojarzonym i pomaga niektórym lekom działać lepiej.

Operacja chirurgiczna jest także opcją leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna i UC. Najczęstsze operacje chirurgiczne u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna polegają na usunięciu zwężeń przewodu pokarmowego (stricturoplastyka) oraz usunięciu objętych ciężkim stanem zapalnym odcinków jelit (resekcja).

Operacja chirurgiczna jest częstsza w przypadku UC, gdzie maksymalnie 1 na 4 pacjentów ostatecznie wymaga operacji. Najczęściej u osób tych występuje bardzo nasilona postać UC z regularnymi zaostrzeniami, częściej w postaci rozległej. Najczęstszą operacją chirurgiczną w przypadku UC jest całkowite usunięcie jelita grubego i odbytnicy (proktokolektomia) lub usunięcie fragmentu jelita grubego (proktokolektomia odtwórcza z zespoleniem pomiędzy zbiornikiem krętniczym a odbytem [IPAA]).

W badaniach klinicznych szukamy nowych opcji leczenia dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, którzy nie odpowiadają lub przestali odpowiadać na aktualnie przyjmowane leki przeciwzapalne. 

Przygotowane na podstawie ogólnodostępnych treści, aktualnych na dzień tworzenia materiałów.