Choroba Leśniowskiego-Crohna

Czym jest nieswoiste zapalenie jelit lub IBD?

Nieswoiste zapalenie jelit lub IBD (ang. inflammatory bowel disease) to choroba, która powoduje zapalenie układu pokarmowego. Stan zapalny jest reakcją organizmu na uraz, zakażenie lub podrażnienie i może powodować zaczerwienienie, obrzęk oraz ból. Nieswoiste zapalenie jelit to choroba przewlekła, co oznacza, że występuje ciągle i utrzymuje się przez całe życie. Chociaż w chwili obecnej nie ma na nią leku, dostępne są leki, które mogą pomóc osobom dotkniętym IBD.

Występują dwa powszechne typy IBD: choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Ich objawy mogą się nakładać, ale dotyczą różnych odcinków układu pokarmowego.

Czym jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub WZJG powoduje ciągły rozwój stanu zapalnego w obrębie wewnętrznej wyściółki jelita grubego. Oprócz stanu zapalnego osoby z WZJG mogą również doświadczać owrzodzenia wyściółki jelita grubego, skutkującego krwawieniem i produkcją śluzu.

Wyróżniamy różne typy WZJG w zależności od rozległości obszaru jelita grubego dotkniętego schorzeniem:

• Wrzodziejące zapalenie odbytnicy – zapalenie obejmuje tylko odbytnicę.
• Lewostronne zapalenie jelita grubego – zapalenie obejmuje odbytnicę i lewą stronę okrężnicy.

Rozległe zapalenie jelita grubego – obejmuje całą okrężnicę. 

Czym jest choroba Crohna?

Choroba Crohna jest rodzajem nieswoistego zapalenia jelit, które może powodować stan zapalny w dowolnym miejscu jelita, ale najczęściej w części jelita cienkiego zwanej jelitem krętym lub w jelicie grubym (zwanym również okrężnicą). W odróżnieniu od ciągłego ciągu stanu zapalnego, który występuje u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, stan zapalny u pacjentów z chorobą Crohna ma często charakter punktowy, z występującymi między ogniskami zapalnymi obszarami nieobjętymi stanem zapalnym. W chorobie Crohna zapalenie może rozprzestrzeniać się do głębokich warstw ścian jelita, w przeciwieństwie do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, gdzie zapalenie jest ograniczone do powierzchni ściany jelita. Czynna postać choroby Crohna może wpływać na zdolność organizmu do trawienia pokarmów, wchłaniania składników odżywczych i wydalania odpadów.

Jakie są czynniki ryzyka w przypadku IBD?

Nie wiadomo, co jest przyczyną choroby Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, chociaż istnieje kilka czynników ryzyka związanych z każdym z tych schorzeń. Do czynników ryzyka należą:

• Genetyka
  • Dziedziczenie genów, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na chorobę Crohna.
  • Osoby, których bliski krewny (np. rodzic, brat/siostra lub dziecko) doświadcza choroby Crohna lub WZJG, są narażone na większe ryzyko rozwoju tych schorzeń.
• Nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na bakterie w jelitach.
• Czynniki środowiskowe – w tym wirusy, bakterie, dieta, palenie tytoniu, stres i niektóre leki.
• Mieszkanie na obszarach miejskich (w miastach) lub w bardziej rozwiniętych krajach półkuli północnej.
• Rasa – IBD częściej występuje u osób rasy białej.
• Wiek – pierwsze wystąpienie IBD częściej ma miejsce między 10 a 40 rokiem życia, ale choroba może się rozpocząć w każdym wieku.

Jakie są objawy choroby Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego?

Objawy obu schorzeń mogą znacznie się różnić u poszczególnych pacjentów, częściowo z powodu różnic w nasileniu stanu zapalnego i jego umiejscowieniu. Zarówno w chorobie Crohna, jak i w WZJG mogą występować okresy, gdy objawy są skąpe lub nie ma ich wcale. Mogą również wystąpić okresy większej aktywności choroby i nasilenia objawów. Są to tak zwane zaostrzenia.

Do najczęstszych objawów choroby Crohna i WZJG należą krwawienie z odbytu (zwłaszcza w WZJG), ból brzucha, biegunka, zmęczenie, ogólne złe samopoczucie, gorączka, owrzodzenia jamy ustnej, utrata apetytu, utrata masy ciała i niedokrwistość (zmniejszenie liczby krwinek czerwonych).

U osób z chorobą Crohna mogą wystąpić inne zaburzenia, takie jak zwężenia lub przetoki. Zwężenia to obszary jelita, które zwężają się z powodu bliznowacenia spowodowanego powtarzającym się stanem zapalnym i gojeniem. Przetoki są nieprawidłowymi kanałami lub przejściami, które tworzą się między jednym narządem wewnętrznym a drugim lub do zewnętrznej powierzchni ciała.

U osób z chorobą Crohna i WZJG może dojść do przedziurawienia ściany jelita (tak zwanej perforacji) z bardzo aktywnym stanem zapalnym lub zatorem, co może spowodować przesiąkanie treści jelitowych. Rzadkim, zagrażającym życiu powikłaniem WZJG jest ostre rozdęcie okrężnicy, które polega na rozległym i ciężkim nagromadzeniu gazów trawiennych, powodującym obrzęk okrężnicy i narażającym pacjenta na zakażenie i wstrząs.

Choroba Crohna i WZJG mogą również powodować problemy poza układem pokarmowym. Do najczęściej występujących należą:

• Zapalenie stawów
• Stan zapalny i zaczerwienienie oczu
• Pokryte pęcherzami, zaczerwienione lub opuchnięte plamy na skórze
• Owrzodzenia jamy ustnej
• Osłabienie kości (osteoporoza)
• Kamica nerkowa

Jak diagnozuje się IBD?

Lekarz może podejrzewać IBD u pacjenta na podstawie występujących objawów. Do badań, jakie lekarz może wykorzystać do potwierdzenia rozpoznania IBD, należą:

• Badania krwi lub kału – rutynowo stosowane w celu oceny, czy w organizmie danej osoby występuje stan zapalny i czy jest on spowodowany konkretnym zakażeniem.
• Endoskopia – wprowadzenie cienkiej rurki z kamerą przez odbyt (w celu obejrzenia odbytnicy i okrężnicy) lub usta (w celu obejrzenia przełyku oraz żołądka). Pacjent może zostać poddany badaniu endoskopowemu, jeśli badanie krwi lub kału sugeruje występowanie stanu zapalnego.
• Endoskopia kapsułkowa – połknięcie przez pacjenta małej kapsułki zawierającej kamerę i oświetlenie, co umożliwia wykonanie zdjęć wnętrza układu pokarmowego. To badanie jest mniej rozpowszechnione niż zwykła endoskopia i może nie być odpowiednie dla niektórych pacjentów z powodu umiejscowienia choroby lub zwężenia jelit.
• RM, TK i USG – obrazowanie lokalizacji oraz rozległości zmian związanych z IBD, na przykład w celu sprawdzenia, czy nie doszło do powstania przetok w jelicie cienkim.

Może być konieczne regularne wykonywanie tych badań, aby weryfikować ciężkość schorzenia i skuteczność stosowanych terapii.

Jakie są dostępne opcje leczenia IBD?

Choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego to schorzenia przewlekłe, co oznacza, że są to choroby trwające całe życie i nie można ich wyleczyć. Dostępne są metody leczenia, które mogą pomóc w kontrolowaniu objawów i stanu zapalnego. Celem leczenia jest opanowanie stanu zapalnego i wyeliminowanie objawów (osiągnięcie remisji), a następnie utrzymanie braku objawów przy regularnym leczeniu w celu zachowania kontroli nad chorobą (leczenie podtrzymujące).

Ponieważ główną przyczyną objawów IBD jest stan zapalny, większość terapii ma na celu ograniczenie tego objawu. Stosowane są tak zwane leki przeciwzapalne, które obejmują kortykosteroidy, leki immunosupresyjne i leki biologiczne. Pacjentom można również podać lek ukierunkowany na określony objaw, taki jak biegunka. Jeśli stan pacjenta jest szczególnie ciężki lub wymaga szybkiej odpowiedzi, może być konieczne jednoczesne przyjmowanie większej liczby leków. Mamy wówczas do czynienia z tak zwanym leczeniem skojarzonym, w którym pewne środki mogą działać skuteczniej.

Zabieg chirurgiczny stanowi również opcję w leczeniu choroby Crohna i WZJG. U osób z chorobą Crohna najczęściej wykonuje się zabieg usunięcia zwężeń w układzie pokarmowym (strikturoplastykę) i zapalnych odcinków jelit (resekcję).

Operacje są częstsze w przypadku WZJG, gdzie zabiegu wymaga nawet 1 na 4 pacjentów. Najczęściej u takich osób występuje bardzo ciężka postać WZJG, z regularnymi zaostrzeniami, i zwykle jest to rozległe zapalenie jelita grubego, a nie inne rodzaje WZJG. Najczęstszym zabiegiem chirurgicznym w przypadku WZJG jest całkowite usunięcie okrężnicy i odbytnicy (proktokolektomia) lub usunięcie części okrężnicy (zespolenie zbiornika jelitowego z kanałem odbytniczym [ang. ileal pouch-anal anastomosis, IPAA]).

W badaniach klinicznych poszukuje się nowych możliwości leczenia pacjentów z chorobą Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, którzy nie odpowiadają lub przestają odpowiadać na obecnie dostępne leki przeciwzapalne.