Glossary Terms- Wiedza Pacjenta by Roche

Ostry

Pojęcie stosowane w kontekście medycznym do opisania objawu/choroby, który wystąpił/wystąpiła niedawno, trwa krótko i szybko się nasila. Może opisywać chorobę lub objawy przedmiotowe (obiektywne) i podmiotowe (subiektywne) pacjenta. Przeciwieństwem słowa „ostry” jest słowo „przewlekły”.

Ostry ból

Uczucie bólu, które przychodzi gwałtownie i zwykle zanika po upływie kilku lub kilkunastu dni. Może wystąpić po operacji chirurgicznej lub urazie albo w innym stanie chorobowym i często stanowi ostrzeżenie dla organizmu oraz sygnał, żeby udać się po pomoc.

Gruczolakorak

Nowotwór złośliwy wywodzący się z nabłonka gruczołowego błon śluzowych i tkanki gruczołowej. Może rozwijać się w różnych miejscach ciała. Naśladuje utkanie gruczołu, z którego się rozwija. Posiada zdolność wytwarzania dużej ilości śluzu.

Leczenie adjuwantowe (uzupełniające)

Rodzaj leczenia często stosowany po zabiegu chirurgicznym w celu eliminacji wszelkich pozostałych komórek nowotworowych i obniżenia ryzyka nawrotu nowotworu. Leczenie adjuwantowe może obejmować chemioterapię, radioterapię, leczenie hormonalne, leczenie celowane lub leczenie biologiczne.

Zaawansowany nowotwór

Termin ten opisuje różne sytuacje. Nowotwór może być miejscowo zaawansowany czyli ograniczony do miejsca, w którym powstał. Może to też być nowotwór, który zaczął rozprzestrzeniać się do okolicznych bądź odległych narządów i węzłów chłonnych. Jego rozległość jest zazwyczaj większa niż u pacjentów z chorobą miejscową. Z reguły jest trudny do wyleczenia, ale istnieją możliwości dość skutecznej kontroli choroby. W niektórych przypadkach termin "zaawansowany nowotwór" opisuje nawrót choroby po wcześniejszym leczeniu.

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem

Stan chorobowy powodujący niewyraźne lub ograniczone widzenie w centralnym polu widzenia jednego oka lub obojga oczu spowodowane uszkodzeniem obszaru siatkówki o nazwie plamka żółta w tylnej części oka. Jest to zmiana najczęściej związana z wiekiem i dotyczy starszych pacjentów.

AMD

Stan chorobowy powodujący niewyraźne lub ograniczone widzenie w centralnym polu widzenia jednego oka lub obojga oczu spowodowane uszkodzeniem obszaru siatkówki o nazwie plamka żółta w tylnej części oka. Jest to zmiana najczęściej związana z wiekiem i dotyczy starszych pacjentów.

Amniocenteza

Pobranie niewielkiej ilości płynu owodniowego z przestrzeni dokoła płodu w trakcie ciąży, w celu potwierdzenia lub wykluczenia chorób, które mogą wystąpić u rozwijającego się dziecka.

Niedokrwistość

Stan, w którym pacjent ma obniżone stężenie hemoglobiny lub liczby czerwonych płytek krwi, co może zmniejszać zdolność do transportowania wystarczającej ilości tlenu do komórek organizmu.

Angiogeneza

Jest to naturalny, fizjologiczny proces powstawania naczyń krwionośnych poprzez wydłużanie i rozgałęzianie już istniejących. Ma miejsce np. w procesie gojenia się ran po urazie, po zabiegu chirurgicznym, u kobiet na pewnych etapach cyklu miesięcznego. Neoangiogeneza jest natomiast procesem powstawania patologicznej sieci naczyń krwionośnych w czasie rozwoju choroby nowotworowej. Naczynia te mają niewłaściwy kształ i rozmiar, są kruche, poskręcane i nieregularne.

Przeciwzapalny

Lek lub inna metoda stosowana do złagodzenia stanu zapalnego, występującego np. w postaci zaczerwienienia, obrzęku lub bólu.

Przeciwciało

Przeciwciała są wytwarzane przez komórki układu odpornościowego i transportowane w organizmie przez krew i limfę. Wiążą się, np. z komórkami lub fragmentami komórek w organizmie człowieka, aby rozpoznać, czy komórki te są prawidłowe. Przeciwciała wiążące się z bakteriami i wirusami powodującymi infekcje pomagają w ich niszczeniu, chroniąc w ten sposób organizm przed chorobą. Pewne rodzaje przeciwciał (zwane przeciwciałami monoklonalnymi) wytwarzane w laboratorium, zamiast w organizmie, mogą wykrywać określone nieprawidłowe komórki, takie jak komórki nowotworowe i pomagać w ich zniszczeniu lub łączyć się z określonymi receptorami blokując je.

Lek przeciwwirusowy

Lek opracowany do leczenia infekcji wywołanych przez wirusy.

Astma

Choroba zwykle charakteryzującą się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych i występowaniem takich objawów, jak świszczący oddech, duszność, uczucie ściskania w klatce piersiowej i kaszel, o zmiennej częstości i nasileniu, związanych z różnego stopnia utrudnieniem wydechowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

Choroba autoimmunologiczna

Pojęcie stosowane do opisania grupy chorób, w przypadku których układ odpornościowy organizmu w sposób nieprawidłowy atakuje własne zdrowe komórki lub struktury organizmu. Choroby autoimmunologiczne mogą dotyczyć różnych narządów organizmu, jak np. jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego), stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów) lub skóry (np. łuszczyca).

Opieka paliatywna

Opieka zdrowotna skupiona na łagodzeniu objawów powodowanych przez poważne choroby (np. nowotwór).

Terapia biologiczna/leczenie biologiczne

Terapia z zastosowaniem produktów leczniczych, które stworzono za pomocą metod inżynierii genetycznej, przy użyciu żywych komórek roślinnych, zwierzęcych, bakterii, wirusów lub drożdży, stosowana do zapobiegania, rozpoznawania lub leczenia chorób nowotworowych i innych. Leki biologiczne obejmują np. przeciwciała, interleukiny i szczepionki.

Biopsja

Jest to zabieg diagnostyczny, który polega na pobraniu niewielkiej ilości tkanki lub komórek ze zmian podejrzanych o proces chorobowy czy nowotworowy i zbadaniu pod mikroskopem. Biopsja może być m.in. cienkoigłowa (przy pomocy cienkiej igły pobiera się komórki do badania cytologicznego), gruboigłowa (przy pomocy grubej igły pobiera się fragment tkanki w postaci wałeczka), wycinkowa (kiedy chirurgicznie pobiera się wycinek zmienionej tkanki). Może być też biopsja podczas której wycięty jest cały guz czy zmieniona chorobowo tkanka wraz z marginesem (bardzo małą częścią) tkanki zdrowej.

Zaślepienie w badaniu klinicznym

Zaślepienie oznacza, że osoby włączone do udziału w badaniu klinicznym oraz zespół badawczy (podwójne zaślepienie) np. lekarz i pielęgniarka nie wiedzą, czy uczestnik badania otrzymuje nowy lek badany, lek o znanym działaniu, czy też placebo bez substancji czynnej. Dzięki temu można łatwiej zweryfikować, czy nowy lek jest bezpieczny i wykazuje skuteczność terapeutyczną.

Przeszczep szpiku kostnego

Zabieg, podczas którego pacjent otrzymuje zdrowe komórki krwiotwórcze (tzw. komórki macierzyste), które zastępują jego własne komórki macierzyste zniszczone przez chorobę, napromienianie lub wysokie dawki leków przeciwnowotworowych podawanych w ramach leczenia. Przeszczep szpiku kostnego może być autologiczny (z użyciem komórek macierzystych pacjenta pobranych ze szpiku kostnego i zachowanych przed leczeniem), allogeniczny (z użyciem komórek macierzystych od dawcy niebędącym bliźniakiem jednojajowym pacjenta) lub synergiczny (z użyciem komórek macierzystych od dawcy będącego bliźniakiem jednojajowym pacjenta).

Leki omijające

Leki stosowane w leczeniu hemofilii powikłanej inhibitorem czynnnika VIII. Pozwalają na prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia mimo braku czynnika VIII z powodu unieczynnienia go przez inhibitory.

Nowotwór

Nowotwór jest stanem, w którym komórki w określonej części ciała rosną i rozmnażają się w sposób niekontrolowany. U zdrowego człowieka komórki rosną i dzielą się w stałym, kontrolowanym tempie, co jest konieczne do prawidłowego działania organizmu. Czasami podczas podziału komórkowego, w kodzie DNA zawierającym instrukcje dotyczące działania komórek, może losowo pojawić się zmiana, inaczej mutacja. Mutacje te (zwane także alteracjami) mogą powodować niekontrolowany wzrost i namnażanie się komórek prowadząc do powstania grupy nieprawidłowych komórek nazywanych komórkami nowotworowymi lub guzem złośliwym. Komórki nowotworowe mogą atakować i niszczyć otaczające je zdrowe tkanki, w tym organy, w przypadku nowotworów złośliwych rozprzestrzeniają się one poprzez naciekanie (wrastanie między komórki) pobliskich i odległych tkanek.

Immunoterapia nowotworu

Rodzaj terapii pobudzającej/hamującej układ odpornościowy organizmu w celu zwalczenia komórek nowotworowych.

Nowotwór o nieznanym umiejscowieniu pierwotnym

Pojęcie stosowane, gdy w organizmie pacjenta zostanie wykryty nowotwór, lecz jego pierwotne umiejscowienie nie jest znane. W momencie rozpoznania CUP ma postać przerzutów do różnych miejsc organizmu.

CUP

Pojęcie stosowane, gdy w organizmie pacjenta zostanie wykryty nowotwór, lecz jego pierwotne umiejscowienie nie jest znane. W momencie rozpoznania CUP ma postać przerzutów do różnych miejsc organizmu.

Endoskopia kapsułkowa

Badanie, podczas którego pacjent połyka kapsułkę, która zawiera zminiaturyzowaną kamerę cyfrową, lampę LED i nadajnik radiowy. Kamera podczas przemieszczania się przez przewód pokarmowy robi zdjęcia np. wnętrza jelita pacjenta. Zdjęcia ocenia potem lekarz.

Nosiciel

Osoba, która może przekazać zmianę np. genetyczną skojarzoną z chorobą i która może, ale nie musi, wykazywać objawy chorobowe.

Inhibitory punktów kontrolnych

Inhibitory punktów kontrolnych są rodzajem immunoterapii. Blokują one białka wytwarzane przez pewne typy komórek układu odpornościowego, które powstrzymują układ immunologiczny przed atakowaniem komórek nowotworowych.

Chemioterapia

Leki hamujące rozwój nowotworu, działające ogólnoustrojowo (zarówno na komórki zdrowe jak i nowotworowe). Hamują one namnażanie się komórek, co zapobiega ich wzrostowi i rozprzestrzenianiu się nowotworu w organizmie.

Biopsja kosmówki

Test wykonywany podczas ciąży celem pobrania niewielkiej ilości komórek z łożyska łączącego matkę z dzieckiem w łonie, aby sprawdzić ewentualne występowanie chorób u rozwijającego się dziecka.

Chromosom

Geny są zgrupowane w chromosomach (długim łańcuchu, który jest ciasno upakowany, aby zmieścić się w komórce). W każdej komórce organizmu występują 23 pary chromosomów, o ile brak jest zaburzeń genetycznych. U każdej osoby jedna połowa chromosomów pochodzi od matki, a druga od ojca.

Przewlekły

Pojęcie stosowane w kontekście medycznym do opisania czegoś, co pogarsza się powoli i trwa przez długi czas. Może opisywać chorobę lub objawy przedmiotowe (obiektywne) i podmiotowe (subiektywne) pacjenta. Przeciwieństwem słowa „przewlekły” jest słowo „ostry”.

Przewlekłe zaburzenie czynności nerek

Pojęcie opisujące każde uszkodzenie czynności nerek trwające dłużej niż 3 miesiące. Wymaga leczenia do końca życia.

Przewlekłe choroby metaboliczne (zespół metaboliczny)

Choroby metaboliczne to schorzenia wielonarządowe – obejmują szeroki wachlarz chorób o różnorodnej patogenezie, objawach i konsekwencjach (np. zwiększone ciśnienie tętnicze krwi, wysoki poziom cukru we krwi, otyłość, nieprawidłowy poziom cholesterolu lub trójglicerydów).

Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Pojęcie opisujące grupę chorób płuc. Cechą charakterystyczną POChP jest nieodwracalna postępująca obturacja (zwężenie) oskrzeli ograniczająca przepływ powietrza przez drogi oddechowe na tle przewlekłego zapalenia co prowadzi do duszności.

POChP

Pojęcie opisujące grupę chorób płuc. Cechą charakterystyczną POChP jest nieodwracalna postępująca obturacja (zwężenie) oskrzeli ograniczająca przepływ powietrza przez drogi oddechowe na tle przewlekłego zapalenia co prowadzi do duszności.

Przewlekły ból

Ciągły ból utrzymujący się ponad 12 tygodni.

Przewlekła choroba układu oddechowego

Pojęcie opisujące choroby obejmujące narządy i tkanki umożliwiające oddychanie i transportowanie tlenu i innych gazów w organizmie. Niektóre z najczęstszych to przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, zawodowe choroby płuc i nadciśnienie płucne. Przewlekła choroba układu oddechowego nie jest uleczalna, tym nie mniej, różne formy leczenia pomagają kontrolować objawy choroby i poprawiają jakość życia.

Marskość wątroby

Bliznowacenie wątroby wynikające z wcześniejszego jej uszkodzenia m.in. na skutek infekcji lub nadmiernego spożywania alkoholu. Bliznowacenie może powodować utrudnioną pracę wątroby, a w konsekwencji jej niewydolność.

Badanie kliniczne

Wiedza o przyszłym leku zdobywana jest w skomplikowanym i ściśle kontrolowanym procesie nazywanym badaniem klinicznym. Jego celem jest sprawdzenie, czy dana substancja, która znajdzie się w leku, jest skuteczna i bezpieczna, gdy jest stosowana przez pacjentów chorujących na daną chorobę i czy jest lepsza od już dostępnych terapii, na przykład przez porównanie jej działania z innymi terapiami i lekami dostępnymi już dla pacjentów. Dlaczego potrzebujemy badań klinicznych? Aby lek mógł zostać dopuszczony do sprzedaży, musi przejść fazę badań klinicznych. Badania kliniczne mogą również służyć sprawdzeniu nowych metod zapobiegania chorobom.

Zaburzenia poznawcze

Zaburzenie czynności intelektualnych, takich jak myślenie, zapamiętywanie i rozumienie, które mogą być prawie nieodczuwalne przez pacjenta (subkliniczne) lub na tyle silne, że wpływają na codzienne czynności.

Rak jelita grubego

Okrężnica i odbytnica stanowią fragment jelita grubego będącego ostatnim odcinkiem przewodu pokarmowego. Rak jelita grubego to szerokie pojęcie oznaczające raka rozwijającego się w okrężnicy lub odbytnicy.

Kolonoskopia

Technika polegająca na wprowadzeniu specjalnego przewodu z kamerą przez odbyt pacjenta w celu obejrzenia odbytnicy i okrężnicy pod kątem nieprawidłowych zmian (polipy, nadżerki) lub stanów zapalnych. Podczas kolonoskopii może zostać pobrany wycinek (biopsja) błony śluzowej lub nieprawidłowej narośli w celu wykonania badań diagnostycznych, m.in. pod kątem raka jelita grubego. Mogą być również wykonywane drobne zabiegi, np.usuwanie drobnych polipów.

TK

Rodzaj badania obrazowego polegający na wykonaniu kilku zdjęć przy użyciu promieni rentgenowskich i przekazaniu uzyskanego obrazu do komputera ze specjalistycznym oprogramowaniem. Celem jest stworzenie szczegółowych obrazów wnętrza ciała.

Kortykosteroidy

Hormony steroidowe wytwarzane są naturalnie w naszym w organizmie. Wpływają na czynność wielu narządów i przebieg reakcji odpornościowych. Kortykosteroidy to również grupa leków o działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym i immunosupresyjnym. Mogą być stosowane np. w celu hamowania reakcji układu odpornościowego, do leczenia określonych działań niepożądanych samego nowotworu lub wynikających z leczenia przeciwnowotworowego.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Autoimmunologiczna, zapalna choroba jelit o niewyjaśnionej etiologii (przyczynie). Proces zapalny ściany przewodu pokarmowego jest nieswoisty (nie ma charakterytycznych objawów) i przewlekły. Może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, lecz najczęściej lokalizuje się w końcowej części jelita cienkiego oraz początkowej jelita grubego. Wśród objawów odczuwanych przez pacjenta mogą się znaleźć m.in. przewlekla biegunka, bóle brzucha, guzowaty opór w jamie brzusznej.

Mukowiscydoza

Mukowiscydoza to choroba genetyczna wpływająca przede wszystkim na układ oddechowy oraz pracę przewodu pokarmowego. Przyczyną choroby są mutacje genów, które dziedziczymy. Organizm chorego wytwarza śluz w nadmiernych ilościach, wywołując zaburzenia wszędzie, gdzie występują gruczoły śluzowe.

DNA

Związek wielkocząsteczkowy pełniący rolę nośnika informacji genetycznej. Determinuje rozwój, wzrost, funkcjonowanie i reprodukcję wszystkich organizmów żywych.

Cukrzyca

Pojęcie stosowane do opisania grupy zaburzeń powodujących zbyt wysoki poziom glukozy we krwi. Choroba ta pojawia się, gdy organizm nie produkuje wystarczających ilości insuliny lub nie wykorzystuje jej w prawidłowy sposób.

Biegunka

Biegunka, to objaw polegający na zwiększonej częstotliwości wypróżnień (według WHO ≥3/24h) lub zwiększonej ilości stolca (powyżej 200 g w ciągu doby), wraz ze zmianą konsystencji na płynną lub półpłynną. Biegunce może towarzyszyć stan ogólnego osłabienia, gorączka, kurczowe bóle brzucha. Objaw ten trwający do 14 dni określany jest jako biegunka ostra, natomiast utrzymanie się objawów chorobowych ponad 4 tygodnie kwalifikuje do rozpoznania biegunki przewlekłej.

Chłoniak rozlany z dużych komórek B

Jest to grupa nowotworów układu chłonnego wywodzaca się z limfocytów B. To najczęstszy rodzaj chłoniaka agresywnego. Chorobę rozpoznaje się na podstawie biopsji węzła chłonnego lub innego zajętego narządu. Głównym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych lub innych narządów w których rozwija się nowotwór. Większość chorych zgłasza też objawy ogólne, chudnięcie, gorączka, nocne poty. Choroba przebiega agresywnie i wymaga natychmiastowego rozpoczęcia leczenia.

Podwójne zaślepienie

Podwójne zaślepienie oznacza, że badacze prowadzący badanie i osoby biorące udział w badaniu klinicznym nie wiedzą, w której grupie jest uczestnik badania (czy jest w grupie otrzymującej badany lek, lek znany czy placebo), aż do czasu zakończenia badania.

Sucha postać związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej

Sucha postać związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej to najczęstsza postać tej choroby, występująca u około 9 na 10 pacjentów. Powodem jest stopniowy zanik warstw plamki żółtej w tylnej części oka, które powoli stają się cieńsze, kiedy stare komórki obumierają, a organizm nie zastępuje ich nowymi. Sprawia to, że plamka żółta stopniowo przestaje właściwie działać, prowadząc do powolnej utraty widzenia centralnego.

Endoskopia

Ogólna nazwa zabiegów diagnostyczno-leczniczych polegających na badaniu wnętrza ciała przy użyciu endoskopów. Polega na wprowadzeniu do wnętrza ciała cienkiej sondy (cienkiego przewodu) z kamerą. Np. aby obejrzeć przełyk czy żołądek - wprowadzamy sondę przez jamę ustną, aby obejrzeć odbytnicę i jelito grube - wprowadzamy sondę przez odbyt.

EGFR

Znany również jako receptor nabłonkowego czynnika wzrostu. Białko znajdujące się na powierzchni niektórych komórek. Gdy nabłonkowy czynnik wzrostu wiąże się z odpowiednim dla siebie receptorem (EGFR) - wysyła do wnętrza komórki sygnał stymulujący ją do podziału. Za obecność na powierzchni komórek białka receptorowego EGFR odpowiedzialny jest właściwy gen. Jego mutacja może doprowadzić do tego, że powstanie zbyt duża ilość EGFR (która występuje na komórkach wielu nowotworów).To z kolei powoduje, że dochodzi do nadmiernego podziału i wzrostu komórek.

Receptor estrogenowy

Receptor estrogenowy i progesteronowy to białka na powierzchni komórek żeńskiej tkanki rozrodczej, określonych innych rodzajach tkanek oraz niektórych komórek nowotworowych. Hormony płciowe estrogen i progesteron wiążą się z receptorami i mogą powodować wzrost komórek. Gdy nowotwory mają receptory estrogenowe, nazywamy je „ER pozytywnymi” lub „ER+”. Gdy nowotwory mają receptory progesteronowe, nazywamy je „PR pozytywnymi” lub „PR+”. Potwierdzenie obecności receptorów estrogenowych lub progesteronowych na określonych rodzajach komórek nowotworowych może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

PR-pozytywnymi

Receptor estrogenowy i progesteronowy to białka na powierzchni komórek żeńskiej tkanki rozrodczej, określonych innych rodzajach tkanek oraz niektórych komórek nowotworowych. Hormony płciowe estrogen i progesteron wiążą się z receptorami i mogą powodować wzrost komórek. Gdy nowotwory mają receptory estrogenowe, nazywamy je „ER pozytywnymi” lub „ER+”. Gdy nowotwory mają receptory progesteronowe, nazywamy je „PR pozytywnymi” lub „PR+”. Potwierdzenie obecności receptorów estrogenowych lub progesteronowych na określonych rodzajach komórek nowotworowych może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

ER+

Receptor estrogenowy i progesteronowy to białka na powierzchni komórek żeńskiej tkanki rozrodczej, określonych innych rodzajach tkanek oraz niektórych komórek nowotworowych. Hormony płciowe estrogen i progesteron wiążą się z receptorami i mogą powodować wzrost komórek. Gdy nowotwory mają receptory estrogenowe, nazywamy je „ER pozytywnymi” lub „ER+”. Gdy nowotwory mają receptory progesteronowe, nazywamy je „PR pozytywnymi” lub „PR+”. Potwierdzenie obecności receptorów estrogenowych lub progesteronowych na określonych rodzajach komórek nowotworowych może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

ER-pozytywnymi

Receptor estrogenowy i progesteronowy to białka na powierzchni komórek żeńskiej tkanki rozrodczej, określonych innych rodzajach tkanek oraz niektórych komórek nowotworowych. Hormony płciowe estrogen i progesteron wiążą się z receptorami i mogą powodować wzrost komórek. Gdy nowotwory mają receptory estrogenowe, nazywamy je „ER pozytywnymi” lub „ER+”. Gdy nowotwory mają receptory progesteronowe, nazywamy je „PR pozytywnymi” lub „PR+”. Potwierdzenie obecności receptorów estrogenowych lub progesteronowych na określonych rodzajach komórek nowotworowych może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

Receptor progesteronowy

Receptor estrogenowy i progesteronowy to białka na powierzchni komórek żeńskiej tkanki rozrodczej, określonych innych rodzajach tkanek oraz niektórych komórek nowotworowych. Hormony płciowe estrogen i progesteron wiążą się z receptorami i mogą powodować wzrost komórek. Gdy nowotwory mają receptory estrogenowe, nazywamy je „ER pozytywnymi” lub „ER+”. Gdy nowotwory mają receptory progesteronowe, nazywamy je „PR pozytywnymi” lub „PR+”. Potwierdzenie obecności receptorów estrogenowych lub progesteronowych na określonych rodzajach komórek nowotworowych może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

PR+

Receptor estrogenowy i progesteronowy to białka na powierzchni komórek żeńskiej tkanki rozrodczej, określonych innych rodzajach tkanek oraz niektórych komórek nowotworowych. Hormony płciowe estrogen i progesteron wiążą się z receptorami i mogą powodować wzrost komórek. Gdy nowotwory mają receptory estrogenowe, nazywamy je „ER pozytywnymi” lub „ER+”. Gdy nowotwory mają receptory progesteronowe, nazywamy je „PR pozytywnymi” lub „PR+”. Potwierdzenie obecności receptorów estrogenowych lub progesteronowych na określonych rodzajach komórek nowotworowych może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

Europejska Agencja Leków

Agencja w Unii Europejskiej, której zadaniem jest ochrona i promocja zdrowia publicznego poprzez sprawowanie nadzoru nad stosowaniem produktów leczniczych w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Komisje naukowe w EMA weryfikują między innymi dane z badań klinicznych i wydają rekomendacje, czy dany lek powinien zostać dopuszczony do obrotu do zastosowania w leczenia określonej choroby. Decyzja opiera się na kilku czynnikach, w tym na skuteczności i bezpieczeństwie stosowania leku.

EMA

Agencja w Unii Europejskiej, której zadaniem jest ochrona i promocja zdrowia publicznego poprzez sprawowanie nadzoru nad stosowaniem produktów leczniczych w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Komisje naukowe w EMA weryfikują między innymi dane z badań klinicznych i wydają rekomendacje, czy dany lek powinien zostać dopuszczony do obrotu do zastosowania w leczenia określonej choroby. Decyzja opiera się na kilku czynnikach, w tym na skuteczności i bezpieczeństwie stosowania leku.

Choroba pozawęzłowa

Stan, w którym nieprawidłowe, zmienione nowotworowo limfocyty (białe krwinki) wędrują do innych obszarów ciała poza węzłami chłonnymi (np. do płuc, wątroby, krwi, szpiku kostnego, nerek, mózgu, rdzenia kręgowego).

Czynniki krzepnięcia VIII i IX

Białka produkowane przez wątrobę biorące udział w procesie krzepnięcia krwi. W przypadku ich braku lub niskiego stężenia we krwi dochodzi do objawów skazy krwotocznej. Hemofilię A powoduje defekt genu odpowiedzialnego za powstawanie czynnika VIII, hemofilię B defekt genu odpowiedzialnego za powstawanie czynnika IX.

Agencja ds. Żywności i Leków,

Amerykańska agencja, której rolą jest ochrona i promowanie zdrowia publicznego w USA. FDA decyduje, czy dane z badań klinicznych potwierdziły, że nowe leki działają wystarczająco skutecznie i są wystarczająco bezpieczne, aby dopuścić je do stosowania w leczeniu chorób.

FDA

Amerykańska agencja, której rolą jest ochrona i promowanie zdrowia publicznego w USA. FDA decyduje, czy dane z badań klinicznych potwierdziły, że nowe leki działają wystarczająco skutecznie i są wystarczająco bezpieczne, aby dopuścić je do stosowania w leczeniu chorób.

Fibryna

Białko tworzące lepką sieć pomiędzy uszkodzonymi naczyniami krwionośnymi, aby powstał skrzep i ustało krwawienie. Działa podobnie jak plaster naklejony na ranę.

Przetoka

Przetoka to nieprawidłowy kanał lub przejście powstające pomiędzy dwoma narządami wewnętrznymi lub na zewnątrz powierzchni ciała, np. w obrębie przewodu pokarmowego lub w obszarze miednicy. Może powstać w dowolnej części ciała, lecz najczęściej występuje w układzie pokarmowym.

Chłoniak grudkowy

Najczęstszy rodzaj chłoniaka nieziarniczego o niskim stopniu złośliwości (wolno postępujący) i drugi najczęstszy rodzaj chłoniaka. Chłoniak grudkowy zwykle rozwija się w węzłach chłonnych, ale może rozprzestrzeniać się po organizmie. W części przypadków może przebiegać z zajęciem szpiku, wątroby, śledziony.

Gen

Geny to “instrukcja budowy” wszystkich znanych organizmów żywych, od bakterii po ludzi. Są to fragmenty DNA dziedziczone od rodziców zawierające wszystkie informacje potrzebne do tego, aby dany organizm miał określone cechy – od koloru oczu po grupę krwi.

Nosiciel genetyczny

Osoba, która może przekazać zmianę genetyczną skojarzoną z chorobą, ale u której nie muszą rozwinąć się objawy choroby.

Genetyka

Nauka o mechanizmach dziedziczenia, w których cechy organizmów żywych (od koloru oczu po grupę krwi) są przekazywane z rodzica na dziecko.

Profil genomowy nowotworu

Profil genomowy nowotworu służy określeniu charakteru zmian złośliwych i wyznaczeniu metod leczenia na podstawie wszystkich przeanalizowanych markerów. Jest to dodatkowa informacja, z której może skorzystać lekarz.

Glikokortykosteroidy

Rodzaj leku kortykosteroidowego stosowanego do leczenia m.in. chorób spowodowanych przez stan zapalny, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów, astmy, alergii. Działanie ich polega na hamowaniu aktywności układu odpornościowego organizmu.

Hematuria

Obecność krwi w moczu.

Rak wątrobowokomórkowy

Najczęstszy rodzaj pierwotnego raka wątroby. Rozwija się głównie u osób z przewlekłymi chorobami wątroby, takimi jak marskość wątroby spowodowana przez zapalenie wątroby typu B lub zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C. Częściej rozwija się u osób pijących duże ilości alkoholu.

HCC

Najczęstszy rodzaj pierwotnego raka wątroby. Rozwija się głównie u osób z przewlekłymi chorobami wątroby, takimi jak marskość wątroby spowodowana przez zapalenie wątroby typu B lub zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C. Częściej rozwija się u osób pijących duże ilości alkoholu.

Zapalenie wątroby

Stan zapalny wątroby. Najczęściej jest wynikiem uszkodzenia wątroby spowodowanym przez infekcję wirusową lub nadmierne spożywanie alkoholu.

Wirus zapalenia wątroby

Istnieją trzy rodzaje wirusa zapalenia wątroby: A, B i C. Konsekwencjami przewlekłego zapalenia wątroby wywołanymi przez wirus typu B i C, które zagrażają życiu są: zwłóknienie, marskość i rak wątroby. Odpowiednia kuracja rozpoczęta we właściwym momencie może to ryzyko zmniejszyć.

Receptor ludzkiego nabłonkowego czynnika wzrostu 2

HER2 to białko biorące udział w prawidłowym wzroście komórek. Niektóre rodzaje komórek nowotworowych, w tym raka piersi, mogą wytwarzać go w nadmiarze, co skutkuje przyspieszonym wzrostem komórek nowotworowych. Gdy nowotwory mają więcej białka HER2 niż stanowi norma, nazywamy je „HER2-pozytywnymi”, czyli „HER2+”. Określenie ilości HER2 może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

HER2

HER2 to białko biorące udział w prawidłowym wzroście komórek. Niektóre rodzaje komórek nowotworowych, w tym raka piersi, mogą wytwarzać go w nadmiarze, co skutkuje przyspieszonym wzrostem komórek nowotworowych. Gdy nowotwory mają więcej białka HER2 niż stanowi norma, nazywamy je „HER2-pozytywnymi”, czyli „HER2+”. Określenie ilości HER2 może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

HER2+

HER2 to białko biorące udział w prawidłowym wzroście komórek. Niektóre rodzaje komórek nowotworowych, w tym raka piersi, mogą wytwarzać go w nadmiarze, co skutkuje przyspieszonym wzrostem komórek nowotworowych. Gdy nowotwory mają więcej białka HER2 niż stanowi norma, nazywamy je „HER2-pozytywnymi”, czyli „HER2+”. Określenie ilości HER2 może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

HER2-pozytywnymi

HER2 to białko biorące udział w prawidłowym wzroście komórek. Niektóre rodzaje komórek nowotworowych, w tym raka piersi, mogą wytwarzać go w nadmiarze, co skutkuje przyspieszonym wzrostem komórek nowotworowych. Gdy nowotwory mają więcej białka HER2 niż stanowi norma, nazywamy je „HER2-pozytywnymi”, czyli „HER2+”. Określenie ilości HER2 może pomóc w zaplanowaniu leczenia.

Terapia hormonalna w leczeniu przeciwnowotworowym

Terapia z zastosowaniem leków blokujących wydzielanie lub obniżających poziom hormonów w organizmie, w celu spowolnienia lub zahamowania rozwoju nowotworu.

Komórka gospodarza

Komórka zainfekowana przez wirus lub inny mikroorganizm.

HIV

Znany również jako ludzki wirus niedoboru odporności. Wirus uszkadzający komórki układu odpornościowego człowieka i osłabiający ich zdolność do zwalczania infekcji i chorób.

Przeciwciała

Do komórek układu odpornościowego należą limfocyty, makrofagi, fagocyty, granulocyty, przeciwciała oraz komórki NK.

Indukcja tolerancji immunologicznej

Metoda mająca na celu uzyskanie braku reakcji układu odpornościowego na dany, konkretny antygen (a nie bierności wobec wszystkich dostępnych antygenów) przy jednoczesnej sprawnej odpowiedzi immunologicznej na pozostałe antygeny. Przywrócenie tolerancji immunologicznej stanowi ważny cel terapii chorób autoimmunizacyjnych.

ITI

Metoda mająca na celu uzyskanie braku reakcji układu odpornościowego na dany, konkretny antygen (a nie bierności wobec wszystkich dostępnych antygenów) przy jednoczesnej sprawnej odpowiedzi immunologicznej na pozostałe antygeny. Przywrócenie tolerancji immunologicznej stanowi ważny cel terapii chorób autoimmunizacyjnych.

Układ odpornościowy

Układ narządów umożliwiający działanie mechanizmom odporności. Identyfikuje i likwiduje patogeny (m.in. wirusy, barkterie, grzyby) i komórki nowotworowe. Zaburzenia funkcji układu odpornościowego skutkują rozwojem chorób.

Immunosupresja

Częściowe lub całkowite zahamowanie funkcji układu odpornościowego. Może to narażać daną osobę na wysokie ryzyko w razie infekcji lub utrudnione jej wyleczenie. Celową immunosupresję stosuje się przy transplantacji w celu uniknięcia odrzucenia przeszczepu.

Immunoterapia

Rodzaj terapii modyfikujących (wzmacniających lub hamujących) aktywność naszego układu odpornościowego. Stosuje się je m.in. w leczeniu nowotworów, chorób autoimmunologicznych i transplantologii. Immunoterapia nowotworów wykorzystuje leki do wzmocnienia wrodzonych zdolności naszego układu odpornościowego do walki z rakiem

Implant

Pojęcie stosowane do opisania wyrobu medycznego umieszczanego w trakcie zabiegu chirurgicznego w organizmie, na przykład w celu dostarczenia leku lub aby zastąpić uszkodzony lub brakujący fragment ciała lub monitorować stan kliniczny organizmu.

Choroba zapalna jelit

Zapalenie jelit to grupa schorzeń, których przyczyny są bardzo różne. Najczęściej jest terminem używanym do opisania dwóch stanów o podłożu autoimmunologicznym (o nieznanej przyczynie): wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz choroby Leśniowskiego-Crohna ( która może dotyczyć każdej części przewodu pokarmowego). Pojawiający się stan zapalny może dawać niespecyficzne objawy, takie jak: ból, nawracające lub krwawe biegunki, utratę masy ciała, zmęczenie.

Grypa

Grypa to dość powszechna infekcja dróg oddechowych wywołana wirusem grypy.Objawy grypy pojawiają się nagle i są bardzo nasilone. Należą do nich: szybko narastająca temperatura ciała, silny ból głowy, dotkliwy ból mięśni i stawów, ogólne uczucie osłabienia.

Wirus grypy

Wysoce zakaźny wirus odpowiedzialny za wywoływanie grypy. Istnieją trzy rodzaje wirusa grypy: A, B i C. Wirusy typu A i B są przyczyną ciężkich zachorowań, które mogą osiągnąć rozmiary epidemii, typ C powoduje zachorowania o lżejszym przebiegu i nie wywołuje epidemii.

Krwotok śródczaszkowy

Krwawienie wewnątrz czaszki.

Infuzja dożylna

Infuzja dożylna polega na podawaniu leków bądź płynów bezpośrednio do krwiobiegu w określonym czasie, w kontrolowany sposób. Zwykle odbywa się ona w szpitalu, ponieważ konieczne jest tymczasowe wprowadzenie do żyły przy pomocy igły plastikowej rurki (wenflonu), aby można było kontrolować ilość i tempo podawania leku.

Nowotwór z dużych komórek

Duże, okrągłe komórki nowotworowe z dużym jądrem (częścią komórki zawierającą wszystkie informacje genetyczne).

Układ limfatyczny

Tkanki i narządy m.in.produkujące, przechowujące i transportujące białe krwinki zwalczające infekcje i niszczące nieprawidłowe czy uszkodzone komórki. Układ ten obejmuje szpik kostny, śledzionę, grasicę, migdałki, węzły chłonne i naczynia limfatyczne (transportują one chłonkę/limfę - bezbarwny, wodnisty płyn, zawierający glukozę, sole, białka i inne substancje).

Limfocyty

Komórki układu odpornościowego, które pomagają w ochronie organizmu przed infekcjami. Krążą stale po organizmie poprzez sieć naczyń zwaną układem limfatycznym, który obejmuje szpik kostny, śledzionę, grasicę, węzły chłonne i naczynia limfatyczne.

Chłoniak

Nowotwór wywodzący się z układu chłonnego, w którym limfocyty zmieniają się i ulegają niekontrolowanemu rozrostowi.

Plamka żółta

Plamka żółta to obszar tylnej części oka blisko centralnej części siatkówki, będąca obszarem oka o najlepszej rozdzielczości widzenia.

Nowotwór z przerzutami

Nowotwór z przerzutami to taki, który rozprzestrzenił się z pierwotnego miejsca występowania do innego narządu lub tkanki (na przykład komórki raka piersi, które przemieszczają się do kości).

Leczenie przeciwciałem monoklonalnym

Główną rolę w nowoczesnej terapii ukierunkowanej (celowanej) odgrywają przeciwciała monoklonalne, zaliczane do grupy leków biologicznych. Przeciwciała monoklonalne wytwarzane w laboratorium wywodzą się z limfocytów i rozpoznają specyficzne białka na komórkach nowotworowych (fragment antygenu), znakują je, dzięki czemu są one następnie niszczone przez komórki układu immunologicznego.

MRI

Znany również jako obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego. Rodzaj badania obrazowego wykorzystującego silne pole magnetyczne i fale radiowe w celu stworzenia szczegółowych obrazów wnętrza ciała.

mTOR

Białko wspomagające kontrolę kilku czynności komórkowych, w tym podział i przeżycie komórek. Może być bardziej aktywne w niektórych rodzajach komórek nowotworowych w porównaniu z prawidłowymi komórkami.

Stwardnienie rozsiane

Choroba autoimmunologiczna obejmująca ośrodkowy układ nerwowy pacjenta (mózg i rdzeń kręgowy), w wyniku której niszczone są neurony, co w konsekwencji może prowadzić do niepełnosprawności.

Mutacja, określana inaczej jako alteracja

Nagła lub dziedziczna zmiana w obrębie DNA tworzącego gen, powodująca różnicę w stosunku do genów obecnych w zdrowych komórkach ludzkich lub zwierzęcych. Alteracja może wywoływać nowotwór.

Osłonka mielinowa

Osłonka włókien nerwowych, stanowiąca izolację umożliwiającą szybkie przewodzenie elektrycznych sygnałów nerwowych.

Neoadjuwantowa terapia/leczenie

Leczenie stosowane przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia masy guza.

Neowaskularna postać związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej

Postać związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej (część siatkówki w tylnej części oka), które może spowodować u pacjenta bardzo szybką utratę wzroku, niekiedy w ciągu kilku tygodni. Jest to spowodowane przez wzrost nieprawidłowych naczyń krwionośnych, które w zdrowym oku nie powinny powstawać w tej lokalizacji. Nowe, nieprawidłowe naczynia krwionośne mogą powodować obrzęk i krwawienie pod plamką żółtą, co prowadzi do bliznowacenia i utraty wzroku.

Mokra postać związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej

Postać związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej (część siatkówki w tylnej części oka), które może spowodować u pacjenta bardzo szybką utratę wzroku, niekiedy w ciągu kilku tygodni. Jest to spowodowane przez wzrost nieprawidłowych naczyń krwionośnych, które w zdrowym oku nie powinny powstawać w tej lokalizacji. Nowe, nieprawidłowe naczynia krwionośne mogą powodować obrzęk i krwawienie pod plamką żółtą, co prowadzi do bliznowacenia i utraty wzroku.

Nefrektomia

Chirurgiczne usunięcie nerki.

Zaburzenia nerwowo-mięśniowe

Grupa różnych schorzeń, w których przebiegu pojawiają się zaburzenia czynności struktur układu nerwowego oraz mięśni, które są przez te struktury zaopatrywane.

Niedrobnokomórkowy rak płuca

Najczęstszy rodzaj raka płuca. Występują trzy główne rodzaje niedrobnokomórkowego raka płuca (gruczolakorak, rak płaskonabłonkowy i rak wielkokomórkowy) określane na podstawie wyglądu komórek guza pod mikroskopem.

Chłoniak nieziarniczy

Chłoniak nieziarniczy to rodzaj nowotworu układu chłonnego, który wywodzi się z limfocytów, czyli krwinek białych, biorących udział w odpowiedzi obronnej naszego organizmu, chroniąc go m.in. przed infekcjami. Przyczyną powstania chłoniaka jest nowotworowa przemiana limfocytów. Nieprawidłowe, zmienione nowotworowo i produkowane w nadmiarze limfocyty zaczynaja gromadzić się głównie w węzłach chłonnych i innych częściach układu limfatycznego (np. śledzionie), a czasem również w narządach poza układem limfatycznym np. w żołądku, mózgu, wątrobie czy płucach.

Niesteroidowy lek przeciwzapalny

Lek przeciwzapalny stosowany w leczeniu stanu zapalnego, bólu głowy, stawów, bolesnych miesiączek, przeziębienia, gorączki i innych. Choć są często stosowane należy zachować ostrożność, gdyż jak każdy lek mogą powodować działania niepożądane.

Optyczna koherentna tomografia

To badanie niezbędne w diagnostyce chorób siatkówki oka. OCT umożliwia otrzymywanie przekrojów tkanek w sposób bezkontaktowy i bezinwazyjny. Bardzo precyzyjnie pokazuje szczegóły budowy oka - ukazuje kolejne warstwy przekroju.

OCT

To badanie niezbędne w diagnostyce chorób siatkówki oka. OCT umożliwia otrzymywanie przekrojów tkanek w sposób bezkontaktowy i bezinwazyjny. Bardzo precyzyjnie pokazuje szczegóły budowy oka - ukazuje kolejne warstwy przekroju.

Osteoporoza

Choroba występująca najczęściej u starszych kobiet, w przebiegu której kości stają się coraz słabsze i kruche i podatne na złamania.

Postać rozległa wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (UC)

Ciężka postać wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, w której proces zapalny rozwinął się na całej jego długości.

Widzenie peryferyjne (obwodowe)

Zdolność widzenia przedmiotów i ruchu poza centralnym polem widzenia (widzenie obwodowe).

Placebo

Placebo jest stosowane w randomizowanych i zaślepionych badaniach klinicznych, w celu ustalenia w sposób obiektywny, czy nowy lek badany jest skuteczny. Nie zawiera żadnej substancji czynnej, ale wygląda tak samo i jest podawane w tym samym schemacie, co lek badany.

Dwulekowa chemioterapia zawierająca pochodne platyny

Połączenie dwóch leków przeciwnowotworowych, z których jeden jest pochodnym platyny, podawane jednocześnie, stosowane do leczenia określonych rodzajów raka płuca.

Zapalenie płuc

Infekcja płuc, która może byc wywołana przez róźne mikroorganizmy, w tym bakterie, wirusy i grzyby. To stan zapalny miąższu płuc, czyli pęcherzyków płucnych lub tkanki podścieliskowej (śródmiąższowej), charakteryzujący się tworzeniem w nich wysięku zapalnego. W związku z tym następstwem zapalenia płuc jest m.in. zmniejszenie ich powietrzności, przyspieszenie oddechu czy duszność.

Zapalenie odbytnicy

Stan zapalny błony śluzowej odbytnicy.

Leczenie profilaktyczne

Leczenie stosowane w celu ochrony danej osoby przed objawami choroby, która u niej występuje lub na którą może być narażona. Na przykład leczenie profilaktyczne może być podawane pacjentom z hemofilią (obciążonych ryzykiem ciężkich krwotoków), aby zapobiec krwawieniom, zanim się pojawią.

Białko

Długi łańcuch bardzo małych cząsteczek o nazwie aminokwasy, które są zgrupowane zarówno w proste, jak i złożone struktury i są budulcem prawie wszystkich organów w żywym organizmie, od włosów i skóry po enzymy i przeciwciała.

Radioterapia

Metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego stosowana w celu uszkodzenia i ostatecznie eliminacji komórek nowotworowych.

Randomizacja

Metoda zapewniająca, że uczestnicy są podzieleni na dwie (czasem więcej) grupy losowo (na zasadzie rzutu monetą). W pierwszym przypadku - jedna grupa będzie otrzymywać nowy lek a druga terapię standardową lub placebo, jeśli leczenie standardowe nie jest dostępne. W drugim - może występować kilka grup otrzymujących różne dawki badanego leku oraz grupa otrzymująca terapię standardową lub placebo.

Rekombinowane DNA

Postać sztucznie wytworzonego DNA powstająca, gdy fragmenty DNA z różnych źródeł zostają ze sobą połączone w laboratorium.

Remisja

Gdy objawy podmiotowe (subiektywne) i przedmiotowe (obiektywne) nowotworu lub innych chorób znikają. Remisja może być tymczasowa lub stała.

Renal cell carcinoma

The most common type of kidney cancer. About nine out of ten of kidney cancers are RCC.

More info

Rak nerkowokomórkowy

Najczęściej występujący rodzaj raka nerek. Około 9 z 10 przypadków nowotworów nerek to rak nerkowokomórkowy.

Resekcja

Częściowe lub całkowite usunięcie narządu, tkanki lub struktury w trakcie zabiegu chirurgicznego.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Choroba reumatyczna o charakterze zapalnym i przewlekłym, o podłożu autoimmunologicznym (nieznanym). Charakteryzuje się m.in. symetrycznym zapaleniem stawów (głównie stawów małych - rąk i stóp i średnich - barkowy, łokciowy). Przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, którym towarzyszy ból i obrzęk. Nieleczona prowadzi do destrukcji stawów, ich zniekształcenia, przykurczów i upośledzenia funkcji.

Mięsak

To zróżnicowana grupa nowotworów złośliwych. Obejmuje nowotwory tkanek miękkich (np. GIST czyli mięsak części żołądkowo-jelitowej przewodu pokarmowego, mięsaki ginekologiczne: macicy, jajników, pochwy, sromu), tkanki chrzęstnej i kostnej; może również rozwijać się w tkance mięśniowej, nerwowej czy tłuszczowej. Najważniejszą rolę w leczeniu pełni chirurgiczna resekcja zmiany.

Drgawki

Stan chorobowy polegający na występowaniu u danej osoby napadowych skurczów mięśni i/lub niekiedy utraty przytomności.

Drobnokomórkowy rak płuca

Rodzaj raka płuca. Rodzaj raka płuca jest określany na podstawie wyglądu komórek guza w badaniu mikroskopowym.

Niedokrwistość sierpowata

Inaczej anemia sierpowata, stan chorobowy polegający na tym, że czerwone krwinki u danej osoby mają zmieniony, sierpowaty kształt. Krwinki te żyją króćej niż zdrowe krwinki czerwone. Część z nich, z powodu nieprawidłowego kształtu może też pozostać w naczyniach krwionośnych, co powoduje spadek ogólnej liczby komórek krwi w organizmie. Jest to poważna choroba, gdyż czerwone krwinki nie mogą transportować wystarczającej ilości tlenu do organizmu, z którą pacjent pozostaje na całe życie.

Działania niepożądane

Niekorzystny (uboczny) skutek leku lub terapii.

Krwotoki spontaniczne

Krwotoki występujące u osoby, która nie doznała żadnego urazu ani obrażenia ciała, ale cierpi na zaburzenie uniemożliwiające krzepnięcie krwi, w sytuacjach gdy krew powinna krzepnąć.

Rak płaskonabłonkowy

Raki płaskonabłonkowe to raki powstałe z określonego typu nabłonka. Mogą rozwijać się w jamie ustnej, przełyku, oskrzelach, w skórze, gardle, krtani, gruczole krokowym, w szyjce macicy i w innych narządach.

Przeszczep komórek macierzystych

Zabieg, podczas którego pacjent otrzymuje komórki mogące się różnicować w inny typ komórek (tzw. komórki macierzyste) w celu zastąpienia zniszczonych komórek organizmu pacjenta przez chorobę, napromienianie lub wysokie dawki leków przeciwnowotworowych podawanych w ramach leczenia. Przeszczep komórek macierzystych może dotyczyć komórek krwiotwórczych. Przeszczep szpiku kostnego może być autologiczny (z użyciem komórek macierzystych pacjenta pobranych ze szpiku kostnego i zachowanych przed leczeniem), allogeniczny (z użyciem komórek macierzystych od dawcy niebędącego bliźniakiem jednojajowym pacjenta) lub synergiczny (z użyciem komórek macierzystych od dawcy będącego bliźniakiem jednojajowym pacjenta).

Zwężenia jelit

Zwężone odcinki jelit z powodu narośniętej tkanki bliznowatej na skutek wielokrotnych stanów zapalnych (obrzęków), które uległy zagojeniu.

Strikturoplastyka

Chirurgiczne usunięcie zwężeń przewodu pokarmowego.

Terapia celowana w leczeniu przeciwnowotworowym

Rodzaj leczenia wykorzystujący leki do wyszukiwania i atakowania określonych rodzajów komórek nowotworowych. Niektóre terapie celowane blokują działanie określonych cząsteczek biorących udział we wzroście i rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych. Inne rodzaje terapii celowanych pomagają układowi odpornościowemu w zabijaniu komórek nowotworowych lub dostarczaniu substancji toksycznych bezpośrednio do komórek nowotworu w celu ich zniszczenia. Terapie celowane mogą mieć mniej działań niepożądanych niż inne rodzaje leczenia przeciwnowotworowego.

Klasyfikacja TNM

System służący do określania stopnia zaawansowania nowotworu. Skrót od pierwszych liter angielskich odpowiedników odnosi się do wielkości guza (ang. tumour (T) – guz), czy nowotwór rozprzestrzenił się do okolicznych węzłów chłonnych (ang. node – węzeł (N) chłonny) lub czy doszło do przerzutów do innych części ciała (ang. metastasis (M) – przerzut).

Potrójnie negatywny rak piersi

Rodzaj nowotworu, gdzie komórki guza nie mają receptorów dla hormonów estrogenowych i progesteronowych ani białka HER2. Tego rodzaju nowotworu nie można leczyć standardową terapią hormonalną ani terapią celowaną. Terapia oparta jest o zabieg chirurgiczny i chemioterapię.

Szczepionka trójwalentna

Szczepionka zawierająca trzy rodzaje martwych, nieaktywnych szczepów wirusów, które nie mogą wywołać infekcji.

Kinaza tyrozynowa

Kinazy tyrozynowe są aktywną częścią wielu funkcji komórkowych. Odgrywają m.in. rolę we wzroście i podziale komórki. Ich zbyt wysokie poziomy lub wzmożoną aktywność można znaleźć w określonych rodzajach komórek nowotworowych. Zablokowanie ich funkcji/aktywności może pomóc w zahamowaniu wzrostu komórek nowotworowych.

Inhibitory kinazy tyrozynowej

Substancje, leki blokujące działanie enzymów zwanych kinazami tyrozynowymi. Zahamowanie ich aktywności może pomóc w zahamowaniu wzrostu komórek nowotworowych (bowiem kinazy tyrozynowe odgrywają rolę we wzroście i podziale komórek, a ich zwiększony poziom i aktywność jest widoczna w niektórych komórkach nowotworowych).

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Choroba powodująca stan zapalny błony śluzowej odbytnicy i jelita grubego. Oprócz stanu zapalnego u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego mogą pojawić się wrzody błony śluzowej jelita, które mogą krwawić i wydzielać śluz, prowadząc do biegunki (częste luźne stolce lub wypróżnienia) i krwawienie z odbytnicy.

Szczepienie

Szczepionka to preparat biologiczny, który w założeniu imituje naturalną infekcję i prowadzi do rozwoju odporności analogicznej do tej, którą uzyskuje organizm w czasie pierwszego kontaktu z prawdziwym drobnoustrojem (bakterią lub wirusem).

Inhibitory czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego

Czynnik VEGF to białko odpowiedzialne za proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych oraz wzrost ich przepuszczalności. Zwiększona aktywność VEGF w guzie nowotworowym przyspiesza jego wzrost, może też być wczesnym etapem tworzenia przerzutów nowotworowych. Inhibitory VEGF to substancje hamujące aktywność tego czynnika.

VEGF

Czynnik VEGF to białko odpowiedzialne za proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych oraz wzrost ich przepuszczalności. Zwiększona aktywność VEGF w guzie nowotworowym przyspiesza jego wzrost, może też być wczesnym etapem tworzenia przerzutów nowotworowych. Inhibitory VEGF to substancje hamujące aktywność tego czynnika.

Wirus

Mikroorganizm, który infekuje komórki i może powodować chorobę.